Paslanmaz Çelik Nedir?
PASLANMAZ ÇELÄ°K NEDÄ°R ?
Paslanmaz çelik, yüksek alaşımlı çeliÄŸin ağırlıklı olarak anti-korozyon özellikleri için kullanılan adıdır. Paslanmaz çelik ailesinin temel özelliÄŸi hepsinin en az % 10,5 krom içermesidir. Bu özellik çeliÄŸin aşındırıcı atmosferler veya aşındırıcı kimyasal ortamlara karşı koymasını saÄŸlar. Paslanmaz çeliÄŸin 5 farklı kategoriye ayrılmış 60 farklı çeÅŸidi vardır. Paslanmaz çelik, karbon çeliÄŸinden ve alaşımlı çelikten pahalı olmasına ve de global pazarda kullanımının daha az olmasına raÄŸmen dünya piyasalarında çok önemli bir yere sahiptir.
PASLANMAZ ÇELİĞİN TARÄ°HÄ°
Paslanmaz çeliÄŸi 1913 yılında Ä°ngiliz doÄŸumlu Harry Brearly keÅŸfetmiÅŸtir. Bir deney esnasında, çeliÄŸin içindeki krom oranının %12 ve üzerine çıkartıldığı zaman çeliÄŸin korozyona olan direncinin arttığını gözlemlemiÅŸtir. Harry Brearly, paslanmaz çeliÄŸin temellerini atan kiÅŸi olarak bilinir ve birçok paslanmaz çelik çeÅŸidinin geliÅŸtirilmesine katkıda bulunmuÅŸtur. Paslanmaz çeliÄŸin geliÅŸim süreci 1. Dünya Savaşı esnasında durma noktasına gelmiÅŸtir. 1920lerin sonlarına gelindiÄŸinde martensitic ve austenitic paslanmaz çelik çeÅŸitlerinin en kullanışlı türler olduÄŸu anlaşılmıştır. Martensitic paslanmaz çelikler %13 ile %18 arasında krom içerirken austenitic paslanmaz grubu ise %18 krom ve % 8 nikel içerir. Günümüz piyasalarında paslanmaz çelik terimi, içerisinde minimum %10,5 krom bulunduran ve korozyona dayanımı yüksek olan çelik manasında kullanılır. Krom sayesinde çeliÄŸin etrafında kendini yenileyebilen bir tabaka oluÅŸur ve bu da çeliÄŸin paslanmasını önleyen en önemli faktör sayılır. Paslanmaz çeliÄŸin geliÅŸimi günümüzde de devam etmektedir ve 5 ana gruba ayrılır;
- Ostenitik
- Ferritik
- Martenzitik
- Dublex
- Çökeltme sertleÅŸmesi uygulanabilen alaşımlar
PASLANMAZ ÇELÄ°K ANA KATEGORÄ°LER
300 Serisi Ostenitik- Alaşımlar: 301, 302, 303, 304, 305, 308, 309, 310, 314, 316, 321 seri paslanmaz çelikler krom ve nikel içerirler. Isıl iÅŸlem uygulamak mümkün deÄŸildir ve de mıknatıs tutmazlar. Åžekil alabilme kabiliyetleri yüksektir. 300 serisi veya östenitik paslanmaz çelikler dünya paslanmaz çelik üretiminin yaklaşık %70 ‘ini oluÅŸtururlar. Östenitik yapı yaklaşık olarak %8–10 ‘luk bir nikel ilavesiyle oluÅŸur. Fakat, nikel tek başına östenitik yapıyı oluÅŸturmaz.Mangan, nitrojen, karbon ve bakır gibi diÄŸer elementlerin de yardımıyla östenitik özellik oluÅŸturulur. Molybdenum takviyesi ile paslanma dayanıklılığı arttırılan. Dekorasyonda,makine imalatında, beyaz eÅŸyada, kimya sanayinde ve evye imalatında kullanılır. Molybdenum takviyesi ile paslanma dayanıklılığı arttırılır.
400 Serisi Ferritik – Alaşımlar : 405, 409, 429, 430, 434, 436, 442… Bu serideki paslanmaz çelikleri ise krom içerir. Mıknatıslanabilir fakat ısıl iÅŸleme tabi tutulmazlar. Ferritik paslanmaz çelikler genelde nikel içermeyip yüksek krom içeren (%12 ile %30 arasında), molibden, titanyum vanadyum gibi karbür yapıcı ve ferritik yapıyı istikrarlı kılan alaşım elementleri içeren bir paslanmaz çelik gurubudur. Genelde içerdikleri yüksek krom oranı, ferritiklere çok yüksek bir korozyon direnci saÄŸlar. Daha çok yakın akrabaları olan karbon çeliklerin özelliklerine yakın mekanik ve fiziksel özelliklere sahip olan ferritik paslanmaz çelikler, östenitiklerin tersine manyetiktirler, düÅŸük karbon içerikleri nedeniyle ısıl iÅŸleme tabii tutulamazlar ve kolayca haddelenebilirler. Bu tür çeliklere tek uygulanabilen ısıl iÅŸlem tavlama iÅŸlemidir.Ostenitikler kadar ÅŸekillendirilmeye uygun deÄŸildirler.
| Notation | Sembol | Kimyasal BileÅŸimi | |||||||
| C | Si | Mn | P | S | Ni | Cr | Others | ||
| 301 | STS301 | ≤0.15 | ≤1.00 | ≤2.00 | ≤0.045 | ≤0.030 | 6.00~8.00 | 16.00~18.00 | - |
| 301L | STS301L | ≤0.030 | ≤1.00 | ≤2.00 | ≤0.045 | ≤0.030 | 6.00~8.00 | 16.00~18.00 | Less than 0.20 N |
| 304 | STS304 | ≤0.08 | ≤1.00 | ≤2.00 | ≤0.045 | ≤0.030 | 8.00~10.50 | 18.00~20.00 | - |
| 304L | STS304L | ≤0.030 | ≤1.00 | ≤2.00 | ≤0.045 | ≤0.030 | 9.00~13.00 | 18.00~20.00 | - |
| 304J1 | STS304J1 | ≤0.08 | ≤1.70 | ≤3.00 | ≤0.045 | ≤0.030 | 6.00~9.00 | 15.00~18.00 | Cu 1.00~3.00 |
| 305 | STS305 | ≤0.12 | ≤1.00 | ≤2.00 | ≤0.045 | ≤0.030 | 10.50~13.00 | 17.00~19.00 | - |
| 316 | STS316 | ≤0.08 | ≤1.00 | ≤2.00 | ≤0.045 | ≤0.030 | 10.00~14.00 | 16.00~18.00 | Mo 2.00~3.00 |
| 316L | STS316L | ≤0.030 | ≤1.00 | ≤2.00 | ≤0.045 | ≤0.030 | 12.00~15.00 | 16.00~18.00 | Mo 2.00~3.00 |
| 321 | STS321 | ≤0.08 | ≤1.00 | ≤2.00 | ≤0.045 | ≤0.030 | 9.00~13.00 | 17.00~19.00 | More than 5×C% Ti |
